29. Meezingers en zwijgende oma's

Op de enorme farm maken we kennis met Helen, schoondochter van een van de vrijwilligers die we tijdens het werken hadden ontmoet. Hij was enthousiast over Saskia’s werk en kon via schoondochterlief zeker ook contacten leggen met vrouwen voor het fotoproject. En aldus kon het verkeren dat we op zo'n typisch Swazilandse ochtend gezusterljk in een kring zaten met een groepje Afrikaanse farmwerksters, die na gedane arbeid wel voelden voor een fotosessie. Binnen een mum van tijd waren de afspraken voor de laatste fotosessies van deze reis met de eerste van de vrouwen gemaakt. 

Enkele uren later zouden we haar ophalen bij een benzinestation juist buiten de stad Siteki, waarna ze ons de weg zou wijzen naar haar woning, die niet zo eenvoudig te vinden was want, toegegeven, de bewegwijzering aldaar liet wat te wensen over en bovendien zou je daar weinig aan hebben want haar huis had geen adres. En aldaar, in haar huisje, op dat niet bestaande adres, zou de sessie plaatsvinden met Saskia als fotograaf en ondergetekende als assistent annex lenzenfluisteraar.

Ik sluit niet geheel uit dat er enkele lezers onder u zijn die niet tot in elk detail op de hoogte zijn van de meest actuele staat van onderhoud van het wegennet in de stad Siteki, maar eenieder die deze kennis niet meteen paraat heeft kan ik verzekeren dat die allerbelabberdst is. Rijden door dit gebied heeft nog het meest weg van een soort slalomproef voor gevorderden waarbij men tracht om de allerdiepste gaten en geulen alsook messcherpe steenranden, die dwars door je banden heen gaan, te vermijden waarbij men simultaan poogt om zo weinig mogelijk in aanraking te komen met obstakels als koeien en voetgangers die lukraak voor de motorkap opduiken. Dat lukte aardig, maar het vermijden van een enorme doorn schoot er temidden van al dat gemanoeuvreer van de weeromstuit bij in, zodat we, met nog een kwartier te gaan voor onze afspraak, een lekke band kregen. Nu zal de ervaren Sitekiganger griffelijk beamen dat het hebben van een lekke band een onvermijdelijk onderdeel vormt van het dagelijks leven in deze contreien, zodat niemand daarvan opkijkt en iedereen daar wel wat mee kan. Een korte blik op onze band was voor de uitbater van het benzinestation, die tevens een bandenbedrijf bestierde, genoeg om de geplaagde band als een heuse bandendokter met een soort grote injectiespuit te lijf te gaan zodat wij, nauwelijks 5 minuten later en krap 3 euro armer, zelfs nog op tijd waren om ons model op te pikken voor de trip naar haar woning. 

Onze auto had slechts 2 zitplaatsen, maar wie niet creatief en oplossingsgericht is heeft hier natuurlijk überhaupt niets te zoeken en kan beter een luxe bus met comfortstoelen en  Nederlandstalige meezingschlagers boeken voor een  volledig verzorgde midweek naar een familiehotel in de Zwitserse Alpen. Waarmee overigens niks mis is, maar het is gewoon net even anders, en ook daar kun je in deze tijd van het jaar prima slalommen. Waarmee maar gezegd wil zijn dat wie zijn verwachtingen tijdig bijstelt, veel voor elkaar kan krijgen. Met wat proppen en duwen pasten we in feite dan ook probleemloos met 3 personen in de auto, zij het dat je dan niet meer kunt schakelen, maar op deze wegen heeft dat toch weinig zin, dus ook hiermee hadden we alle geluk van de wereld. 

De woning van ons eerste model lag ergens ver weg verborgen in het binnenland. De weg erheen leidde door een hobbelig zandpad dat aan de auto een onheilspellend kreunen ontlokte en nu en dan geheel aan het zicht onttrokken werd door hoog opgeschoten gras. We arriveerden bij een klein bouwvallig, vaalgrijs betonnen huisje. Op de kale binnenplaats lag wat houtafval waartussen een toompje schichtige kippen rondscharrelde. Kleurig versleten wasgoed wapperde aan een lijntje. Een ondefinieerbaar type hond, het lijf te lang en de poten buitenproportioneel kort, maar merkwaardigerwijs toch ook weer niet beantwoordend aan de morfologie van een tekkel, rekte zich lui uit voor de deur- en verveloze ingang van het huis. De vrouw liet ons trots haar huiskamer zien, die goeddeels werd opgevuld door een driezitsbank, waarvan de moeder van ons model, een volumineuze dame die ondanks de warmte in doeken gewikkeld was, ruim tweederde in beslag nam en daar naar verluidt ook nooit uit kwam, want ze had suiker en daarmee wisten wij uiteraard wel genoeg. Oma was letterlijk een groot stuk Afrikaanse authenticiteit en derhalve minstens zo fotogeniek als ons model zelf, mede omdat ze erg stil zat: het feit dat zij nauwelijks in staat was om te bewegen kwam gezien de schaarse lichtinval en de daardoor benodigde lange sluitertijd voor de fotografie bijzonder goed uit, zodat de sessie in elk geval geslaagd was en we voldaan naar onze tweede shoot vertrokken.

Het model voor deze missie zou ons opwachten bij een busstation. Ze was wat verlaat, zoals hier te doen gebruikelijk, maar ook zij kon met enige improvisatie in de auto gevouwen worden en zo vertrokken we opnieuw, hobbelend en stommelend over wat meer een ezelspad dan een weg mocht heten, waarbij ik concludeerde dat ik de wederom jammerlijk kreunende auto geen ongelijk kon geven.

Even later bevonden we ons in diverse standjes en houdingen in de slaapkamer van deze vriendelijke jongedame: zij, ons model, haakwerk in de hand, de benen gestrekt half zittend op haar bed, Saskia met camera, tegenover haar liggend op de bovenste verdieping van een stapelbed en tot slot de schrijver dezes, half ondersteboven op een tafeltje in een hoek van het kamertje in een poging om 'the making of' vast te leggen.

Zo was het gegaan in de weken ervoor en zo ging het nog even door, tot aan de laatste fotosessie op de dag erna. De sessies hebben veel opgeleverd, zeker ook in de vorm van mooi fotomateriaal dat als basis kan dienen voor het te plannen fotoboek en sommige elementen uit de foto´s zullen zeker terugkeren in de schilderijen. Maar wat ze vooral ook opleverden was dat de sessies, vaak slechts kort tevoren gepland, soms zelfs met modellen die we onderweg tegenkwamen en ter plekke spontaan werden uitgenodigd, de fotograaf ongekend dicht bij de vrouwen brachten.

Met een ontroerend vertrouwen en openheid bieden ze zonder uitzondering na een korte kennismaking en toelichting volslagen vreemden een spontane inkijk in huis en hart. Sommigen zijn zo blij met de belangstelling dat ze na weken nog berichten sturen met nieuwe verhalen uit hun leven, die we nu eens met met verbazing, dan weer met ontzetting of verbijstering lezen en koesteren. Ze maken deze reis nog rijker, authentieker en completer. 

Willekeurige vrouwen, eenvoudige arbeidsters op de farm, sexwerkers die we via het werk ontmoetten, een vrouw die met nauwelijks meer middelen dan haar eigen bewonderenswaardige warmte een gehandicapte zus verzorgt. Ontmoetingen die vooral door toeval, openheid en belangstelling tot stand zijn gekomen. Prachtige ontmoetingen met eenvoudige vrouwen, vaak verbouwereerd over het feit dat hun verhaal de moeite waard was voor ons oor en zijzelf voor het oog van de camera. Dat hun verhalen belangrijk genoeg waren om aan te horen, ja zelfs om op te schrijven - en dat waren ze. 

Zij, juist zij, werden gefotografeerd zoals zij zelf afgebeeld wilden worden, daarmee iets tonend van hun verborgen dromen en verlangens. We zagen met verbazing en deemoed hoe klein en in onze ogen basaal die verlangens zijn, hoe blij maar ook trots ze zijn om even uit de armoede te mogen stappen en te laten zien wie en hoe ze echt zijn of zouden willen zijn - eens ze de kans zouden krijgen. Kansen die voor ons voor het grijpen liggen, maar voor hen onbereikbaar zijn. Vrouwen voor wie elke dag er een was, sommigen bezorgd of ze alle monden van de noodgedwongen aan hun zorg toevertrouwde kinderen wel zouden kunnen voeden. Wat zij onderling gemeen hebben is hun afkomst en hun leven aan de onderkant van de maatschappij; wat zij met ons gemeen hebben is al het andere. Dit zouden wij zijn geweest, als de sterren net iets anders gestaan hadden, als de teerling net iets anders was gerold. 

Het is een mooie afsluiting van deze fase, maar nog niet van onze reis, want we vertrekken voor de laatste dagen naar Kaapstad.             Dat wordt een uitdaging: hoe blogbaar is Cape Town?